Harput Mahallesi, (eski ismiyle Hoca Mescid mahallesinde olup Hükümet caddesini yürürken sağ kolda Kurşunlu Cami ve medreselerinin önünde) Kurşunlu Caminin batısında yer almaktadır. İnşa kitabesi olmayan hamamın banisi de bilinmemektedir. Hamam ile ilgili en erken tarihi belge, 386 Numaralı 1042/43-1632/33-1633/34 tarihli Harput Şer’iyye Sicilinde yer almaktadır. Bu belgede yapının tamiri için gerekli malzeme ve bedelinden bahsedilmektedir (Kıran, 1995:31). IV. Murat Devrinde (1623-1640) ) inşası mevcut olduğu anlaşılan hamamın gelirleri Harput’ta bulunan Peygamber Mescidine vakfedilmiştir.
Hoca Hasan Hamamı, kuzey-güney yönünde konumlanmıştır. Yol kotuna göre aşağıda kalan yapının, soyunmalık, giriş ve hamamcı odası dışında kalan bölümlerinin üst örtüleri tamamen yıkılmıştır. Tipoloji olarak dört eyvanlı dört köşe halvet hücrelidir. Doğu cephe de hamamın yarım kubbe örtülü cümle kapısı ile yapıya girilmektedir. Kesme taştan yapılmış olan kubbe kısmen yıkılmıştır.
Girişin hemen sağında hamamcı odası tonoz örtülü mekân bulunmaktadır. Soğukluk (soyunmalık) bölümü, girişten basık kemerli kesme taştan yapılmış bir kapı boşluğu ile ulaşılan kare bir mekândır. Zaman içerisinde farklı kullanımlar ve müdahalelerden dolayı, zemin kaplaması tamamen yok olmuştur.Soğukluk bölümünde bulunması gereken seki, ayakkabıları koymaya mahsus nişler ile şadırvanda günümüze ulaşamamış olup, kubbe örtülüdür. Sıcaklık Bölümü; üst örtüsü tamamen yıkılmış olup dört eyvanlı, dört köşe halvet hücrelidir. Arşiv fotoğraflarından eyvanların tonoz, halvet odalarının kubbe ile örtülü olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca halvet odaları, hamam mimarisinde çok karşılaşılmayan sekizgen planlı olarak yapılması dikkat çekmektedir.
Bütün bölümleri kubbe örtülüdür. Külhan ve odunluk bölümleri, doğu cephesinde yer almaktadır. Tonoz ile örtülü külhan (cehennemlik) kısmı doğu beden duvarının ayakta, diğer cephelerdeki beden duvarlarının yıkılmış iken, kazı sonrasında bu kısımlar tamamen gün yüzüne çıkarılmıştır. Duvarlarda, kemerlerde kesme ve moloz taş görülmekte, kubbe ve geçişlerde tuğla malzeme kullanılmıştır. Süsleme sadece taç kapıda bulunmaktadır. Yarım kubbeli girişin her iki tarafında bulunan balık pullu sütunceler ve sütünce başlıkları zencerek motiflidir. Hoca Hasan Hamamı, Belediyemiz tarafından röleve-restitüsyon ve restorasyon projeleri çizilmiş ve Kurul tarafından onaylanmıştır. 16 Mart 2021 tarihinde ihalesi tamamlanarak hamamın restorasyonu başlamıştır.
