Tescilli bir kültür varlığı olan Fatih Ahmet Baba Türbesi, Harput Mahallesi Göllübağ mevkide bulunmaktadır. Mülkiyeti Malatya Vakıflar Bölge Müdürlüğüne aittir. Halk arasında Fetamet, Fet Ahmet, Fethi Ahmet gibi isimlerle anılır. Tescilli Fatih Ahmet Baba Türbesi bitişiğindeki Mescid sonradan yapılmıştır. Kitabesi olmayan türbenin, ahşap sandukası üzerinde “Şeyh-i Kâinat Harputlu Fethi Ahmet Kebir, sözünde duran, âlimlerin seyidi ve kâinatın şeyhi altının velisi Cemaziyel Ahir ayının (Mayıs) beşinci sene yedi yüz on üç H. 713/ M. 1313” (Güzel, 2017: 104) tarihli kitabeye göre bir tarihlendirme yapılmıştır. Evliya Çelebi Seyahatnamesinde “Fethi Ahmet Baba Tekkesi, ulu asitandır” diye methederek buranın bir tekke olduğunu söylemiş ve 1523 yılında tekke olarak ilk defa bahsedilmiştir (Yapıcı,2016:235).
Fatih Ahmet Baba Türbesi iki katlı inşa edilmiş olup günümüzde tek katı mevcuttur. Sekizgen planlı ve düz dam örtülüdür. Türbeye düzgün kesme taşlarla örülü basık kemerli küçük bir kapı ile girilmektedir. Güneydoğusunda bir adet mazgal pencere açıklığı bulunmaktadır. Türbenin batı duvarına bitişik kuzey-güney doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlı, düz dam örtülü bir mescitte bulunmaktadır. Mescid türbeye göre daha geç tarihlerde inşa edilmiştir. Kuzey cephede bulunan sivri kemerli bir niş içerisinde basık kemerli bir kapı ile girilmektedir. Mescid girişine taç kapı formu verilmeye çalışılarak asıl ibadet mekânı vurgulanmış, Mescid içinde doğu-batı doğrultusunda uzanan sivri kemer, mihrabın bulunduğu bölümle, mescidin girişini iki ayrı bölüme ayırmıştır. Mihrap kıble yönünü göstermesi açısından önemli olduğu için mihrap önü kemerle ayrılarak vurgulanmıştır. Mihrabı sade, dar, uzun ve dairesel bir nişten oluşmaktadır. Batı duvarında iki adet dikdörtgen pencere açıklığı, doğu duvarında dikdörtgen bir niş bulunmaktadır. Üst örtüsü geçmişte sac örtülüyken daha sonra yapılan restorasyonlar sonrasında düz dam olarak yapılmıştır. Türbe ve mescidin yapımında yöresel fetamet taşı kullanılmıştır.
Fatih Ahmet Baba H. 713 /M. 1313 vefat ettiği yıllarda Doğu’da İlhanlıların istilası olduğu bilinmektedir. Mısır Memlüklüler ile İlhanlılar arasında vuku bulan kanlı bir çapışıma sonrasında sulh için Fırat vadisinin batısı Memlüklüler, kuzeyinde bulunan küçük Ermenistan Selçuklular ’ın Anadolu’su İlhanlılara bağlı kalacaktır (Sunguroğlu, 2013:358;Yapıcı,2016: 234). Harput ve çevresi de bu dönemler Ermenilerin elinde bulunduğu bu tarihlerde ihtimaldir ki İslam mücahitleri tarafından muhasara ve zaptı sırasında bu mevkide şehit düşmüştür (Yapıcı,2016:233). Fethi Ahmet Baba’nın şahsiyetini Malazgirt Savaşı’na ve Anadolu’nun fethi sırasında birçok savaşa katıldığı, 13-14. yy’ larda Arap-Bizans mücadelesine katılan komutanlardan olduğu da kaynaklarda geçmektedir (Aytaç, 2010:12; Yıldız, 2013:883).
Harput’un meşhur âlimi ve mutasavvıflarından biri olan Beyzade Hacı Ali Rıza Efendi’nin Fethi Ahmet’in hüviyeti ile hal tercemesi de şöyledir. “Sen bil ki, Harput kasabası civarında medfun ve Fethi Ahmet namıyla meşhur olan zat, Perevat veya Parbat şehrinde Şeyhü’l- Kainat ünvanıyla anılan Aliyü’r-Remeytani’nin talebelerindendir. Kendisi Belh’te doğmuş, ismi Ahmed, tarikatı Tarikat-ı Hacegandır. Muhammed Hallacü’l-Belhi, vasıtasıyla Hazret-i Azizan Hoca Aliyü’r-Remeytani’den intisap etmiştir. Onun ahbap ve yakınlarından 10 kişi de türbenin üst tarafındaki mezarlıkta medfundurlar. Kendisi Sadat-ı Kiramdan (Peygamber neslinden) olup, kolundan yaralanarak şehit düşmüş ve aynı yerde defnedilmiştir. Mensup olduğu mezhep Hanefi mezhebi olup, mezhebin kurucusu olan İmam Azam Ebu Hanife Hazretlerinin hizmetinde de bulunmuştur…” (Yapıcı,2016; Sunnguroğlu 2013)
SANDUKA ÜZERİNDEKİ KİTABEDE
Kâinatın Şeyhi, ariflerin efendisi, Allah’ın Velisi büyük Fatih Ahmet Herberdi (Harputi) 713 yılı Cemaziye’l-Ahirinin 5. Günü ölmüştür.
